Ürün Ağaçları Nasıl Hazırlanmalıdır?

Ürün ağacı, ana üretim planında bir ürünü oluşturan bileşenler ve üretiminde kullanılan hammaddelerin tanımlanması veya listelenmesi işlemidir. Ürün ağacı işlemleri üretim faaliyetleri gerçekleştiren işletmelerde geniş bir şekilde kullanılan bir dokümandır. Ürün ağacı, son ürünü üretebilmek için kullanılan tüm parça, yarı mamul ve malzemeleri ve bunların miktarını belirlemekte kullanılır. Ürün ağaçlarının örgüt yapısını andıran görüntüsünde son üründen başlayarak, aşağıya doğru son ürünü oluşturan bütün malzeme ve ana parçaların miktar bilgileri, ürün isimleri ve parça numarası bilgileri oluşturulur. Ayrıca ürün ağacı, bileşenlerin temin süreleri ve seviye kodları gibi bilgileri sağlamaktır. Bir diğer taraftan, ürünün tüm bileşenlerinin geriye doğru dökümünün sistematik çatısını meydana getirmek amacıyla bir kodlama sistemi geliştirilmiştir. Bu sistemde son üründen başlayarak her ürün ağacına bir kademe kodu verilir. MRP işlemleri gerçekleştirilirken ana üretim çizelgesini ürün ağacı bilgisi sayesinde oluşturabilir ve gerekli işlemler belirlenir.

Ürün ağaçlarında her bir seviyedeki bileşen, bir alt seviyedeki bileşene göre "baba", alt seviyedeki bileşenler ise "oğul" bileşenidir. Bu ilişkiye ürün ağaçlarında "baba oğul ilişkisi" adı verilmektedir. Bu seviyeler, nihai ürün için bileşenlerin takip ettiği işlem sıralamasına göre hiyerarşik şekilde oluşmalıdır. Ürün ağacı seviyeleri 0 seviyeden başlar. Seviye 0 bitmiş mamul veya son ürün, diğer hiçbir üründe bileşen olarak kullanılmayan parçadır. Seviye 0’ın altında kalan seviyelere genel olarak seviye n dersek. Seviye n de bulunan parça veya parçalar, seviye n-1 parçasının direk bileşenidir. Bu kodlama süreci hammaddeye ulaşıncaya kadar sürdürülür.

Ürün Ağaçları Çeşitleri

Ürün ağaçları düzeylerine, kullanıldıkları bölüme ve işlevlerine göre farklılıklar gösterebilir.

Mühendislik Ürün Ağacı: Ürün üzerinde yapılan revizyonları gösterir. Revize edilen malzemenin eski ve yeni şekilleri belirtilir.

Üretim Ürün Ağacı: Üretim akışını gösteren ürün ağacıdır. Doğrudan, yapılan üretim, yansıtacak şekilde şekillendirilir. Her malzemenin yanında, devreye girdiği ve devreden çıkacağı tarih belirtilir. Bu tarihler planlamacılar tarafından eldeki stokların miktarı ve revizyon ivediliğine bağlı olarak belirlenir.

Varyant Ürün Ağacı: Üründeki değişkenleri değiştirmek için oluşturulur. Varyant ürün ağaçlarında benzer özelliklere sahip mamuller kullanılmaktadır.

Ürün Ağaçları İle İlgili Bazı Tanımlar

Rota: Bir ürünün sırasıyla hangi iş noktalarından ve hangi operasyonlardan geçeceğini gösterir.

Mühendislik Çizimi: Ürün ağacında ürünlerin üretiminde görsel olarak yardımcı olan araçtır. Sığ Ürün Ağacı: Süreci basitleştiren ve gereksiz ara ürünlerin ortadan kalktığı bir araçtır.

Patlatma-İçerme (Explosion-Implosion): Tüm ürün ağacının en üst seviyeden en alt seviyeye kadar olan parçaların gerekliliğinin hesaplanması işlemidir.

Ürün Ağacı Yönetimi

Ürün ağaçları ürünü oluşturan tüm bileşenlerin ve bu bileşenlere ait olan tüm verileri içeren ve üretimin en temel yapı taşıdır. Her yeni ürün için ayrı bir mamul ürün ağacı oluşturulması tasarım, konfigürasyon ve mühendislik değişiklik yönetimi süreçlerinde kompleksliği artırarak ürün ağaçlarında mükerrer parça tanımlama, benzer bileşenler arasında yanlış kodlu bileşenin seçilmesi vb. pek çok ürün ağacı hatalarına neden olmaktadır. İşletmeler için ürün ağacı yönetimi büyük önem taşımaktadır. Üretim sürecinin temel yapı taşı olması nedeniyle ürün ağaçları üzerinde temel değişiklikler yapılabilmesi için esnek ve hızlı işlem yapılması gereklidir ve bu aksiyonlar için yardımcı destekleyiciler edinilmelidir.

ERP sistemlerinde yer alan ürün ağacı önemli bir modüldür. Bu modüller sayesinde üretilecek ürünler ne kadar karmaşık ve çok seviyeli olsa dahi istenilen ürün ağaçları istenilen miktarda oluşturulabilir ve hatta müşterinin isteği üzerine çeşitli konfigürasyon gerçekleştirilebilir. Birden fazla ürün içerisinde yer alan mamullerin tek bir ürün ağacıyla kontrolü sağlanabilir.

ERP sistemi ile işletmenin tüm departmanları ve süreçleri bütünleşmiş hale gelecek böylelikle işletme üretim rotalarına, ürün ağaçlarına ve reçetelerine rahatça ulaşabilecek. Yarı mamul ve hammaddelerin durumlarını, ürününü ürettiği farklı iş süreçleri arasındaki süre farklarını gözlemleyebilecek ve makinelerini buna göre hazırlayıp siparişleri kontrol altında tutarak hem zamandan hem de enerjiden tasarruf sağlamış olacak.

Bu yönetim araçlarıyla gerçekleşen operasyonlar daha kolay gözlemlenebilir ve kontrol altında tutulmuş olmakta.